“Morrisons” supermarket zynjyry gaýtadan ulanylýan plastik haltalaryň bahasyny synag hökmünde 10p-den 15p-e çenli ýokarlandyrýar we 20p kagyz görnüşini hödürleýär.Kagyz haltalary iki aýlyk synagyň çäginde sekiz dükanda elýeterli bolar.Supermarket zynjyry, plastmassany azaltmagyň müşderileriniň daşky gurşaw meselesidigini aýtdy.
Kagyz haltalar ABŞ-da meşhurlygyna galýar, ýöne 1970-nji ýyllarda Angliýanyň supermarketlerinde plastmassa has çydamly material hökmünde görlüp başlandy.
Emma kagyz haltalary plastik paketlerden has ekologiýa taýdan arassamy?
Jogap:
• önümçilik wagtynda sumkany ýasamak üçin näçe energiýa sarp edilýär?
• sumka näçe çydamly?(ýagny näçe gezek gaýtadan ulanyp bolar?)
• gaýtadan işlemek nähili aňsat?
• zyňylsa, nädip çalt çüýrär?
'Dört esse köp energiýa'
2011-nji ýyldaDemirgazyk Irlandiýa Assambleýasy tarapyndan öndürilen gözleg kagyzy"kagyz halta öndürmek üçin plastik halta öndürmek üçin dört esse köp energiýa gerek" -diýdi.
Plastik paketlerden tapawutlylykda (hasabatda nebiti gaýtadan işleýän galyndylardan öndürilýär diýilýär) kagyz sumkalary öndürmek üçin tokaýlaryň kesilmegini talap edýär.Gözleglere görä önümçilik prosesi, bir gezeklik plastik paket ýasamak bilen deňeşdirilende zäherli himiki maddalaryň has köp konsentrasiýasyny öndürýär.
Kagyz haltalaryň agramy plastmassadan has köp;Gözleg, uglerodyň yzyny goşmak bilen transportyň has köp energiýa talap edýändigini aňladýar.
Morrisons kagyz haltalaryny ýasamak üçin ulanylýan materiallaryň jogapkärçilikli dolandyrylýan tokaýlardan 100% alynjakdygyny aýdýar.
Lostitirilen agaçlaryň ornuna täze tokaýlar ösdürilip ýetişdirilse, bu howanyň üýtgemeginiň täsirini ödemäge kömek eder, sebäbi agaçlar atmosferadan uglerody ýapýarlar.
2006-njy ýylda Daşky gurşaw gullugy, adaty bir gezek ulanylýan plastik haltadan has pes global ýylylyk potensialyna eýe bolmak üçin näçe gezek gaýtadan ulanylmalydygyny anyklamak üçin dürli materiallardan ýasalan haltalary gözden geçirdi.

Gözlegazyndan üç gezek gaýtadan ulanylmaly kagyz haltalary, ömri üçin plastik paketlerden az (dört gezek) tapyldy.
Spektriň beýleki ujunda, Daşky gurşaw gullugy pagta torbalarynyň iň köp ulanylmagyny 131-e talap edýändigini anyklady. Bu pagta ýüplüklerini öndürmek we dökünlemek üçin sarp edilýän köp mukdarda energiýa.
• Morrisp 20p kagyz haltalaryny synagdan geçirer
• Hakykaty barlamak: Plastiki halta zarýady nirä gidýär?
• Hakykaty barlamak: Plastiki galyndy dag nirede?
Aöne kagyz halta iň az gaýtadan ulanylmagyny talap etse-de, amaly göz öňünde tutulýar: supermarketde azyndan üç gezek syýahat etmek üçin uzak dowam edermi?
Kagyz haltalar ömrüň dowamynda sumkalar ýaly çydamly däl, bölünmek ýa-da ýyrtylmak ähtimallygy, esasanam çygly bolsa.
Sözüniň ahyrynda Daşky gurşaw gullugy “kagyz sumkasynyň çydamlylygy pesligi sebäpli zerur mukdarda yzygiderli ulanylmagynyň ähtimal däldigini” aýdýar.
Morrisons kagyz sumkasyny çalyşýan plastmassadan birnäçe gezek gaýtadan ulanyp bolmajakdygyny, ýöne sumkanyň nähili bejerilýändigine baglydygyny aýdýar.
Pagta torbalary, öndürmek üçin iň köp uglerod talap edýändigine garamazdan, iň çydamly we ömri uzak bolar.
Çydamlylygynyň pesligine garamazdan, kagyzyň bir artykmaçlygy, onuň plastmassadan has çalt çüýremegidir we şonuň üçin hapa çeşmesine öwrülmegi we ýabany tebigata howp abandyrmagydyr.
Kagyz has giňden ulanylýar, plastik paketleriň çüýremegi üçin 400-1000 ýyl gerek bolup biler.
Iň gowusy näme?
Kagyz haltalary, bir gezeklik plastik paketlerden has ekologiýa taýdan arassa bolmagy üçin ömrüň dowamynda sumkalara garanyňda az ulanylmagyny talap edýär.
Beýleki tarapdan, kagyz haltalary beýleki haltalara garanyňda az çydamlydyr.Şonuň üçin müşderiler kagyzlaryny ýygy-ýygydan çalyşmaly bolsa, daşky gurşawa has uly täsir eder.
Northampton uniwersitetiniň galyndylary durnukly dolandyrmagyň professory Margaret Batesiň pikiriçe, ähli ýük daşaýan haltalaryň täsirini azaltmagyň açary, haýsy görnüşde ýasalandygyna garamazdan, mümkin boldugyça gaýtadan ulanmakdyr.
Onuň pikiriçe, köp adamlar hepdelik supermarket syýahatynda gaýtadan ulanylýan haltalaryny getirmegi ýatdan çykarýarlar we şu wagta çenli has köp sumka satyn almaly bolýarlar.
Bu diňe kagyz, plastmassa ýa-da pagta ulanmagy saýlamak bilen deňeşdirilende daşky gurşawa has uly täsir eder.